سه شنبه ۱۸ آبان ۰۰ ۱۳:۰۱ ۱۹ بازديد
روايتي از مشكلات قاليبافان در كوير/ گره كور توليد فرش دستباف در خراسان‌جنوبي
گروه استان‌ها- فرش دستباف خراسان جنوبي كه سال‌هاست با اين ديار خو گرفته، مدتي است رج به رج آن با اتفاقات تلخي از قبيل كرونا، صادرات كم و از دست‌دادن مشتري‌هايش همراه شده است.
به گزارش خبرگزاري تسنيم از بيرجند ، ديگر دار قالي آهنگ زندگي نمي‌نوازد و تار و پود عشق را زمزمه نمي‌كند، دو سال از وعده دولت براي بيمه قاليبافان مي‌گذرد هر چند اين وعده هر سال تمديد مي‌شود اما هنوز هيچ آماري به تعداد بيمه شدگان اين صنعت در استان افزوده نشده است.
از سويي ديگر صادرات كم فروغ فرش مانند خوره‌اي در حال نابودي تار و پود اين صنعت است و روزي‌اش را از گره زدن به دست مي‌آورد و از قضاي روزگار هر طوري گره در كارش مي‌افتد و آن گره‌ها زوري محكم مي‌شوند كه هيچ دست گره گشايي را ياراي گشودنش نيست.
آري هنر سرانگشتان مردمان كويرنشين كه روزگاري شهره جهان بود و در قالب نقش‌هايي از جنس ريزه ماهي تا لچك ترنج و خشتي بافته مي‌شد و چشمان خارج‌نشينان را به خود خيره مي‌كرد حالا چندان روزگار خوشي را پشت سر نمي‌گذارد.
تا چند سال پيش در بسياري از خانه‌ها و به ويژه در روستاها زنان و مردان در كنار هم بافنده بودند و گره بر گره مي‌زدند. روي دار قالي گل‌ها جوانه مي‌زد و غنچه‌ها گشوده مي‌شد و بهار به خانه مي‌آمد.
زماني اين هنر در اوج بود و بيشتر مردمان روستانشين در خراسان جنوبي و حتي در برخي نقاط شهري استان در كنار كشاورزي و دامداري به توليد فرش مشغول بودند و حتي در برخي از خانواده‌ها راه امرار معاش مردم فرش بافي بود.
هر چند تحريم‌ها در چند سال اخير گره مشكلاتشان را كورتر كرده بود اما كرونا كه آمد حال و روزشان دگرگون‌تر شد و حال به نوعي اين هنر با تنفس مصنوعي زنده مانده است.
اين روزها هنر دست مردان و زنان اين ديار رنگ و لعاب فراموشي گرفته است و گره‌هاي فرش برايشان گره گشايي نمي‌كند در حالي كه اين هنر در دهه‌هاي 70 و 80 آوازه جهاني داشت و برند مود و قهستان هم ثبت جهاني شد.
اكنون توليد با كاهش تقاضا مواجه است و پرداخت نشدن سهم بيمه از سوي دولت مشكلات زيادي را در اين روزهاي كرونايي بردوش هنرمندان فرش دستباف گذاشته است.
شرايط پيش رو درحالي رقم خورده است كه از طرح‌هاي متوليان در زمينه ايجاد بازار فرش دستباف خراسان جنوبي سال‌ها مي‌گذرد اما هنوز پياده نشده است.
قالي‌بافي منطقه مانند گذشته شور و حالي ندارد
يك بافنده فرش به خبرنگار ما گفت: بازار اين فرش همچنان كساد است و چندان معامله‌اي انجام نمي‌شود و بافندگان در انتظار رونق دوباره خريد و فروش يكي از بهترين هنرهاي دستي مردان و زنان اين ديار هستند.
وي گفت: روزها يكي پس از ديگري سپري مي‌شود و قالي‌بافي منطقه مانند گذشته شور و حالي ندارد و آن چه از دارها باقي مانده است كفاف گذران زندگي را نمي‌دهد و ما مجبوريم در اين شرايط با هر قيمتي كه دلال بگويد فرش را به او بفروشيم.
دغدغه افزايش توليد در روزهاي ركود بازار
رئيس اتحاديه فرش دستباف استان خراسان جنوبي هم يكي از علل افزايش توليد فرش دستباف در استان را شيوع كرونا دانست و افزود: بر اثر شيوع اين ويروس تعدادي از مردم بيكار در زمينه توليد فرش فعال شدند هر چند افزايش توليد فرش در وضعيت ركود بازار فروش، دغدغه بزرگي است چرا كه توليد بسيار بالاتر از مصرف و صادرات است و اين ها به ضرر بافنده محسوب مي‌شود.
محمد حسن كاميابي مسك تحريم‌ها را در نبود ارزآوري فرش عاملي موثر دانست و اظهار داشت: تحريم‌ها سبب شده است تا فرش ديگر كشورها از جمله هند و پاكستان جايگزين فرش كشور ما در بازارهاي جهاني شود و دولت بايد بازارهاي خارجي جديدي را براي عرضه فرش شناسايي كند تا فروش آن رونق بگيرد.
وي گفت: در خراسان جنوبي طراح فرش نداريم و بافندگان همچون قديم ذهني مي‌بافند و فقط 10 درصد توليد فرش منطقه به روز است و به دليل خشكسالي و كاهش كسب و كار‌هاي كشاورزي و دامداري و همچنين نبود صنعت بزرگ و اشتغال زايي در خراسان جنوبي، تقريبا در همه روستاهاي خراسان جنوبي، دار‌هاي قالي وجود دارد و ما در هر متراژي كه بازار طلبد كند، توان توليد را داريم فقط بايد با آموزش و سامان دهي بافندگان فرش را روز به روز تخصصي تر كنيم و بازار فروش و صادراتش را نيز رونق ببخشيم.
رئيس اتحاديه فرش دستباف استان خراسان جنوبي با بيان اين كه سال گذشته 190 هزار متر مربع فرش دست باف در استان توليد شد گفت: بر اثر شيوع اين ويروس تعدادي از مردم بيكار و در زمينه توليد فرش فعال شدند.
كاميابي مسك بيان كرد: آمار دقيقي از صادرات فرش دستباف به دست ما نرسيده و سال قبل حدود 30 تا 35 درصد فرش توليدي استان صادر شده و بقيه آن در داخل كشور به فروش رفته يا روي دست تجار، واسطه‌ها و بافنده باقي مانده است و به دليل صادرات كم، فرش دستباف در بدترين وضعيت خود از نظر صادرات و ركود در 50 سال اخير قرار دارد و تحريم‌ها نيز در نبود ارزآوري فرش بسيار تاثيرگذار بوده و باعث شده است كه فرش ديگر كشورهاي منطقه جايگزين فرش كشورما در بازارهاي جهاني شود.
وي با اشاره به اين كه در مجموع با توجه به شرايط جامعه و زحمت زياد، بافت فرش براي بافنده صرفه اقتصادي ندارد و بافندگان به دليل نبود شغل چاره‌اي جز بافت فرش ندارند و در خراسان جنوبي بيش از 50 هزار بافنده تمام وقت، نيمه وقت و پاره وقت فعاليت مي‌كنند كه هم اكنون كمتر از چهار هزار نفر زير پوشش بيمه تامين اجتماعي قرار دارند.
رئيس اتحاديه فزش دستباف خراسان جنوبي با بيان اينكه اكنون بازار فرش خوبي نداريم گفت: هنگامي كه تحريم نبود بازار فرش خوب بود و در كشورهاي مختلف سليقه يابي انجام مي‌شد اما بعد از تحريم به دليل مديريت ضعيف مركز ملي فرش كاري در زمينه بهبود بازار انجام نشد.
كاميابي مسك با بيان اينكه در كشور ميزان توليد فرش با توجه به نياز بازار كاهش داشته است اما در خراسان جنوبي به دليل نبود شغل و خشكسالي و كرونا توليد كاهش پبدا نكرده است افزود: برخي از بافندگان افزايش قيمت فرش را خوب مي‌دانند ولي به نسبت افزايش هزينه‌ها توجهي نمي‌كنند كه به نسبت قيمت دلار چه افتي داشته است.
كمتر از 8 درصد بافندگان بيمه هستند
رئيس اتحاديه فرش دستباف خراسان‌جنوبي با اشاره به فعاليت 50 هزار بافنده فرش در خراسان جنوبي گفت: متأسفانه حدود 93 درصد بافندگان فرش دستباف در خراسان جنوبي بيمه نيستند و كمتر از 8 درصد بيمه شده‌اند كه دليل تأمين اجتماعي براي بيمه نكردن فرش‌بافان پرداخت نكردن سهم دولت است چرا كه 20 درصد از حداقل حقوق را دولت و 7 درصد حداقل حقوق را بافنده پرداخت مي‌كند.
وي اظهار كرد: سهم پرداختي دولت براي بيمه بافندگان فرش بايد در بودجه ساليانه ديده شود و مجلس آن را تصويب كند ولي در بودجه اين موضوع ديده نمي‌شود و نمايندگان مجلس نيز رسيدگي نمي‌كنند و پيگيري‌هاي زيادي از طريق رياست جمهوري، وزارت كار و وزارت صمت به صورت كشوري و سازمان صمت و استانداري در استان داشته‌ايم و آنها نيز نامه نگاري‌هايي با وزارت داشته‌اند كه همه بي نتيجه بوده است و سهم پرداختي دولت براي بيمه بافندگان فرش بايد در بودجه ساليانه ديده شود و مجلس آن را تصويب كند ولي در بودجه اين موضوع ديده نمي‌شود و نمايندگان مجلس نيز رسيدگي نمي‌كنند.
وي ادامه داد: در بسياري از روستاهاي مرزي به دليل خشكسالي تنها محل درآمد فقط فرش بافي است، كه اگر به اين شيوه ادامه پيدا كند شاهد خالي شدن اين مناطق مهم امنيتي خواهيم بود و مشكلات و عوارض سياسي، اقتصادي، اجتماعي و حاشيه نشيني به همراه خواهد داشت.
بازار فروش خوبي نداريم
رئيس اتحاديه فرش دستباف خراسان جنوبي به اهميت بازار فروش در توليد اشاره كرد و گفت: اكنون بازار فروش خوبي نداريم و تا زماني كه بازار فروش وجود نداشته باشد توليد هم معنايي ندارد و وظيفه مهيا كردن بازار فروش بر عهده مركز ملي فرش است.
كاميابي مسك بيان كرد: زماني كه تحريم نبوديم بازار فروش خوب بود و در كشورهاي مختلف سليقه‌يابي انجام مي‌شد ولي بعد از تحريم به دليل مديريت ضعيف مركز ملي فرش كاري در زمينه بهبود وضعيت بازار انجام نشد.
وي با اشاره به حضور دلالان در بازار فرش اظهار كرد: واسطه اگر منصف باشد خيلي هم خوب است ولي مشكل اينجا است كه برخي افراد سودجو از وضعيت و نياز بافنده استفاده و با مبالغ كم فرش را خريداري مي‌كنند و در كشور ميزان توليد با توجه به نياز بازار كاهش داشته است ولي در خراسان جنوبي به دليل نبود شغل و خشكسالي‌ها اين اتفاق نيفتاده است.